Superfoods zijn hot, een hype! Iedereen heeft het erover en kent wel iemand die er lyrisch over is. Er zijn zelfs zogenaamde Superfoodexperts. Het gebruik van Superfoods zet inderdaad een positieve verandering in gang, omdat steeds meer mensen er door gaan nadenken over wat ze nu eigenlijk in hun mond stoppen. Daarmee is de grote vraag of er überhaupt wel Superfoods bestaan echter nog niet beantwoord. Zijn ze echt zo super?
Superfoods, bestaan ze eigenlijk wel?
Chiazaad, tarwegras en inmiddels ook blauwe bessen. Ze worden heden ten dage onder de noemer “Superfoods” geplaatst. De term heeft bij veel mensen in eerste instantie het bewustzijn opgeroepen om op een andere manier te kijken naar voeding en de wijze waarop ze met voeding omgaan. Ze stoppen niet lukraak een voedingsmiddel in hun mond, maar denken er eerst bij na voordat ze dat doen. Dat is positief, want verandering is pas mogelijk na bewustwording. En dat er iets moet veranderen is wel duidelijk gezien de huidige problematiek op gebieden als overgewicht en diabetes.
De reden waarom een product onder de noemer Superfoods wordt geplaatst heeft vaak te maken met de hoge concentratie aan nuttige voedingstoffen. Chiazaad bevat per 100 gram bijvoorbeeld 872 mg calcium, 35,5 g vezels, 48,8mg ijzer en 468 mg magnesium. Toegegeven, dat klinkt op het eerste gezicht inderdaad super. Wanneer je echter logisch nadenkt kom je al snel tot de conclusie dat dit betekent dat je per dag een grote berg chiazaad moet eten, wat praktisch gezien simpelweg onhaalbaar is. Dit in tegenstelling tot andere soortgelijke producten waarbij dit veel makkelijker is.
De term Superfoods is bovendien geen duidelijk afgebakend begrip. Sinds 1 juli 2007 is de term in de Europese Unie dan ook verboden als er geen officiële verklaring met een duidelijk medisch voordeel aan het product wordt bijgevoegd en er uit wetenschappelijk onderzoek onomstotelijk is gebleken dat er daadwerkelijk een heilzame werking aan is verbonden. Zoals je wellicht wel begrijpt voldoet vrijwel geen van de Superfoods aan deze eis en zouden we ze niet als zodanig mogen classificeren. Vanuit die context bestaan er dus geen Superfoods.
Je lichaam zelf denkt ook niet in termen van Superfoods. Het is niet zo dat wanneer jij een Superfood eet je lichaam denkt “Oh, gelukkig.. ik krijg eindelijk een Superfood binnen!”. Je lichaam denkt in termen van voedingsstoffen (koolhydraten, eiwitten, vetten, mineralen, vitamines en sporenelementen) en is slim genoeg om van alle binnenkomende voedingsmiddelen de nutriënten eruit te halen die het nodig heeft om optimaal te kunnen functioneren. Meer is in dit geval niet beter, want wat het lichaam niet op kan nemen, omdat er al voldoende van is, wordt simpelweg niet gebruikt.
Supermarketing, dat bestaat wel degelijk!
De term Superfoods heeft er voor gezorgd dat er mensen zijn die nu automatisch denken dat een product met het label Superfoods altijd “goed” voor je is en je er onbeperkt van kan eten. Dat de term Superfoods dit opwekt wordt ook wel het halo-effect genoemd. Het halo-effect is afgeleid van het Engelse woord halo, dat heiligenkrans betekent. Het is een psychologisch verschijnsel waarin je bepaalde positieve of negatieve eigenschappen bij een product, persoon of organisatie generaliseert tot een algemeen positief of negatief totaalbeeld.
Het is voor ons mensen moeilijk om te differentiëren; we vinden iets vaak goed of slecht, er is geen tussenweg. Dit betekent dat het voor ons lastiger is om zowel de positieve als negatieve kanten van iets of iemand in ogenschouw te nemen wanneer we een algemene beoordeling geven. Op het gebied van Superfoods kan de cognitieve bias als volgt gaan: als een product het label Superfoods heeft, is het altijd gezond en kan er onbeperkt van gegeten worden, zonder dat je er “dikker” van wordt. Deze denkwijze kan grote problemen veroorzaken.
De keuze voor de aankoop van een product wordt namelijk gemaakt op basis van het label Superfoods, terwijl het net zo goed kan zijn dat ‘gewoon’ groente en fruit van betere kwaliteit zijn en een belangrijkere bijdrage leveren. Het halo-effect zorgt er echter voor dat andere eigenschappen van het product (samenstelling, etc.) minder zwaar of helemaal niet meewegen bij de uiteindelijke beslissing tot aankoop. Bedrijven uit de voedselindustrie maken hier gretig gebruik van als je kijkt naar de reclame-uitingen en gezondheidsclaims die zij gebruiken op hun verpakkingen.
Ondanks “alle” goede bedoelingen met Superfoods moeten we namelijk niet vergeten dat Superfoods ook simpelweg een booming markt is waar veel geld in valt te verdienen. De term Superfoods is in de EU verboden, omdat er geen speciale “super” of “wonder” voeding bestaat. Dat er toch mensen zijn die zich er super door voelen is logisch. Enerzijds komt dit door het placebo effect en anderzijds doordat elke positieve aanpassing in een “slecht” voedingspatroon tot een positieve verandering kan leiden. Zo kan dat ook het geval zijn wanneer je “Superfoods” introduceert.
Conclusie & praktische handvatten
De term Superfoods heeft er toe bijgedragen dat steeds meer mensen op een bewuste manier met hun voeding omgaan. Dat kunnen we alleen maar toejuichen in een wereld die alsmaar dikker en zieker wordt. Er is in de wetenschap echter geen enkel super voedingsmiddel bekend dat alles bezit wat het lichaam nodig heeft om goed te kunnen functioneren. Geen enkel voedingsmiddel verricht wonderen, hoe mooi het ook lijkt, hoe graag we dat ook zouden willen of hoe erg we er persoonlijk ook van overtuigd zijn. Niet op gebieden als gezondheid en prestaties en ook niet op gebieden als afslanken en aankomen. Variatie is de sleutel.
Als je het budget er voor (over) hebt, kan je de zogenaamde “Superfoods” uitstekend als variatie gebruiken, zowel los als in verschillende combinaties, zo lang het past bij je persoonlijke voorkeuren en je maar het besef hebt dat ze geen wonderen verrichten en ze niet noodzakelijk zijn in je voedingspatroon. Wel is ons advies om alsnog eerst je basis voedingspatroon op orde te brengen, voordat jij je helemaal blind staart op producten die onder de noemer Superfoods vallen. Wanneer je er niet het budget voor (over) hebt, raden wij je aan om je te richten op producten met een zelfde of betere kwaliteit voor een kwart van de prijs. In de volksmond noemen we dat bijvoorbeeld gewoon groente en fruit, oftewel voeding.
Lees hier deel ll.
